Projekt współfinansowany przez Komisję Europejską w ramach Projektu „Building Bridges - Civic Capital in Local Communities”, realizowanego ze środków programu CERV finansowanego ze środków Komisji Europejskiej w ramach programu „Obywatele, Równość, Prawa i Wartości” na lata 2021 – 2027.

Jako Fundacja GrowSPACE ruszamy z projektem edukacyjnym dotyczącym praw osób transpłciowych w szkole. Prawa te są gwarantowane przez szereg aktów prawnych wyższego i niższego rzędu na poziomie zarówno krajowym, jak i ponadnarodowym m.in. przez Kartę Praw Podstawowych Unii Europejskiej.

Pomimo tego osoby transpłciowe wciąż doświadczają systemowej dyskryminacji, której spuścizną były m. in.: kontrole byłego Rzecznika Praw Dziecka Mikołaja Pawlaka oraz kuratoriów oświaty w szkołach przyjaznych społeczności LGBTQ+, w których odbyły się wydarzenia związane z Tęczowym Piątkiem.

Informacje w zakresie przysługujących praw będziemy na bieżąco komunikować na naszych social mediach oraz w specjalnie wydanym poradniku tego dotyczącym.

W ramach projektu zagwarantujemy potrzebującym osobom uczniowskim doraźne wsparcie psychologiczne oraz prawne.

Nasze dotychczasowe działania opialiśmy TUTAJ.

Zapoznaj się ze szczegółową informacją na temat projektu poniżej!

Szczegóły projektu

Nadrzędnym celem projektu jest upowszechnianie wiedzy i budowanie świadomości znaczenia Karty praw podstawowych i traktatów UE oraz powiązane z nim wspieranie grup zagrożonych wykluczeniem. [Tu możesz zapoznać się z treścią Karty]

Założenia projektu

Projekt zakłada wsparcie prawne i psychologiczne społeczności szkolnych dotkniętych kontrolami po Tęczowym Piątku. [Tu możesz przeczytać więcej o takich przypadkach] https://www.prawo.pl/oswiata/akcja-teczowy-piatek-2023,523708.html

Karta Praw Podstawowych UE będzie wykorzystana jako źródło praw i wartości, którymi powinna kierować się placówka. Celem projektu jest wsparcie społeczności szkolnej pod kątem ochrony zdrowia psychicznego i danie narzędzi do działań prawnych. Cele i założenia są spójne z programem CERV pod kątem przeciwdziałania dyskryminacji, promowania wartości UE (np. wolności i równości).

Projekt ma za zadanie przenieść je na poziom społeczności szkolnej. Główne działania zostały zaplanowane wokół stosowania Karty Praw Podstawowych UE jako przewodniej osi debaty o prawach mniejszości w szkole.

Zaplanowane elementy realizacji to:

·        zapewnienie poradnictwa psychologicznego oraz prawnego,

·        działania informacyjne o Karcie Praw Podstawowych UE i prawach osób transpłciowych - stworzenie poradnika,

·        działania promocyjne, takie jak seria postów “masz prawo do” oraz

·        webinarium.

Do kogo kierowany jest projekt?

Do grupy docelowej należą te społeczności szkolne, które zostały dotknięte kontrolami ze względu na organizację Tęczowego Piątku oraz udział w Rankingu Szkół Przyjaznych LGBTQ+.

Jest to zaangażowana młodzież w wieku 15-20 (LGBTQ+ i sojusznicza). Do tej grupy należą też nauczyciele/ki, którzy wspierają organizację tych wydarzeń. Działania informacyjne będą skierowane do ogółu społeczności szkolnych oraz osób zainteresowanych.

Projekt będzie realizowany w różnych miejscach w całej Polsce. Miejscem realizacji projektu będą szkoły dotknięte kontrolami poza m.st. Warszawą a także przestrzeń zdalna. Spodziewamy się, że najwięcej działań zostanie podjętych w woj. pomorskim, woj. łódzkim (kontrole kuratoriów) oraz woj. opolskim (naciski ze strony polityka).

Kontekst projeketu

Bezpośrednią przyczyną interwencji są kontrole prowadzone w szkołach przyjaznych LGBTQ+ przez instytucje państwowe - Kuratoria Oświaty (poprzedniej kadencji) oraz Rzecznika Praw Dziecka (poprzedniej kadencji). Już w maju 2023, Rzecznik Praw Dziecka ogłosił kontrole szkół, które znalazły się wysoko w Rankingu Szkół Przyjaznych LGBTQ+. W październiku 2023 roku z powodu Tęczowego Piątku podobne kontrole rozpoczęły Kuratoria Oświaty na Pomorzu oraz w Łodzi.

W swoich kontrolach kuratorzy pytają o przebieg wydarzenia, organizatorów oraz zgody ze strony rodziców. Jest to działanie o charakterze dezinformacyjnym, ponieważ Tęczowy Piątek jako inicjatywa młodzieży lub grona pedagogicznego nie podpada pod art 86 ust 2. ustawy prawo oświatowe.

Dodatkowo, pisma skierowane zostały do wszystkich szkół w regionie, co ma charakter przemocy instytucjonalnej wobec szkół i społeczności szkolnych zaangażowanych w działania. Zarówno w opinii dyrekcji szkół, młodzieży jak również ekspertów i ekspertek działania mają na celu zastraszyć placówki i niosą ze sobą poważne konsekwencje dla zdrowia psychicznego młodzieży z poszkodowanych placówek, a dla dyrekcji i nauczycieli/ek także konsekwencje prawne.

Tak szeroko zakrojone kontrole wobec szkół naruszają także wartości przekazywane przez Kartę Praw Podstawowych Unii Europejskiej. Te wartości to chociażby godność człowieka, wolność oraz równość. Poza systemem prawnym powinny one mieć zastosowanie także na poziomie konkretnej placówki (dla społeczności szkolnej) jak również w wymiarze administracyjnym (relacja szkół z organami nadzoru pedagogicznego). Porządek wynikający z Karty Praw Podstawowych został tutaj złamany.

Badania ogólnokrajowych organizacji pozarządowych pokazują, że ponad 70% młodzieży LGBTQ+ miało przynajmniej raz myśli samobójcze (badania przeprowadzone przez Kampanię Przeciw Homofobii). Podobne dane przytacza w swojej kampanii Fundacja Dajemy Dzieciom Siłę (7 na 10 nastolatków i nastolatek LGBTQ+ spotkało się z przemocą motywowaną homofobią lub transfobią)

Warto dodać, że te same organizacje jak również szersze grono interesariuszy dostrzega znaczne pogorszenie się stanu zdrowia psychicznego młodzieży ze społeczności LGBTQ+ na skutek nagonki w mediach. Wypowiedzi publiczne oraz kontrole szkół przyjaznych LGBTQ+ czy szkół organizujących Tęczowy Piątek wzbudzają strach i obawę wśród młodzieży. Do grona interesariuszy należą inne osoby uczniowskie, nauczyciele, rodzice, samorządowcy. Ich zdanie zostało przedstawione między innymi na "Wysłuchaniu Samorządowym" o zdrowiu psychicznym w Radzie m.st. Warszawy już w sierpniu.

Dodatkowo, na skutek efektu mrożącego obecnego w polskiej szkole jeszcze w 2023 roku, na negatywne konsekwencje kontroli narażeni byli także nauczyciele i nauczycielki. Działania osób, które otwarcie wspierają społeczność LGBTQ+ mogą być hamowane lub ograniczane. Poczucie sprawczości, kontroli oraz kompetencji nauczycieli i nauczycielek bezpośrednio przekłada się na jakość ich pracy i kontakt z osobami uczniowskimi. Z tego względu te osoby także będą mogły skorzystać ze wsparcia w ramach projektu.

Na hejt i przemoc narażone są w szczególności osoby transpłciowe, które borykają się z zupełnie innymi problemami niż reszta społeczności LGBTQ+. W ich przypadku nie możemy uniknąć tematów z zagadnień prawa oświatowego. Z doświadczenia organizacji wiemy, że coming-out osób transpłciowych często staje się tematem o skali całej szkoły lub samorządu. Wynika to z faktu, że te osoby, aby zrobić korektę imienia w dzienniku elektronicznym lub skorzystać z odpowiedniej toalety muszą publicznie powiedzieć o swojej tożsamości. W wielu przypadkach szkoła nie wspiera młodej osoby w procesie afirmacji płci i tranzycji.

Kontrole prowadzone w szkołach przez poprzedniego RPD i Kuratoria mogą więc doprowadzić do dużo większego napiętnowania wsparcia dla tej grupy. Stąd projekt w szczególnym stopniu uwzględnia tę grupę w działaniach prawnych. Same działania wykraczają poza regularne poradnictwo, ponieważ mają również stanowić odpowiedź na brak informacji o przestrzeganiu poszczególnych praw. Niestety wokół praw młodzieży transpłciowej narasta sporo niewiedzy i dezinformacji. Projekt ma odpowiedzieć na tę potrzebę, a połączenie poziomu placówki z Kartą Praw Podstawowych UE pomoże wesprzeć młodzież instytucjonalnie.

Ten projekt jako odpowiedź zdecydowanie wykracza poza regularne projekty i plany Fundacji GrowSPACE. W tej sytuacji zaplanowane działania odpowiadają bezpośrednio na potrzeby grup docelowych, które pojawiły się nagle. Zapewnienie bezpłatnego poradnictwa młodzieży w zakresie zdrowia psychicznego pozwoli uniknąć wielu sytuacji kryzysowych. Wsparcie dotrze do mniejszych miast i miejscowości w zależności od miejsca kontroli. Dodatkowo, opcjonalna formuła zdalna pozwoli na zwiększenie dostępności. Z kolei szkoły i młodzież będą mieć dostęp do bezpłatnego poradnictwa prawnego. Pozwoli to skutecznie odpowiadać na pytania kuratoriów oświaty oraz składać wyjaśnienia w sposób bezpieczny dla samej placówki.

Główny cel projektu

Bezpośrednim produktem realizacji projektu będzie poradnik zatytułowany "Prawa Młodzieży Transpłciowej w świetle Karty Praw Podstawowych UE". Poradnik zostanie opublikowany w formie elektronicznej i wydrukowany w fprmie tradycyjnej i przekazany szkołom oraz zainteresowanym osobom.

Dodatkowo zrealizowane zostaną usługi na rzecz odbiorców i odbiorczyń w postaci: 35 godzin konsultacji psychologicznych i 8 godzin konsultacji prawnych. W szerszej perspektywie efektem projektu będzie poprawa zdrowia psychicznego młodzieży LGBTQ+, sojuszniczej oraz nauczycieli i nauczycielek, co będzie potwierdzać ankieta po skorzystaniu z pomocy i będzie stanowić wskaźnik jakościowy udzielanego wsparcia.

Dodatkowym efektem będzie także zwiększenie się wiedzy o prawach osób transpłciowych, co potwierdzi udział w webinarze informacyjnym i ankiety zadowolenia po wydarzeniu. W kontekście debaty o prawach osób LGBTQ+ w szkołach zwiększone zostanie rozumienie roli Karty Praw Podstawowych UE dzięki stosowaniu poradnika.

Przeszkody powstałe w wyniku kontroli kuratoriów oraz działań Rzecznika Praw Dziecka, które często przybierają postać efektu mrożącego w społecznościach uczniowskich oraz nauczycielskich mogą skutkować pogorszeniem działania sieci wsparcia w szkołach. Poprzez realizację projektu efekt mrożący zostanie zatrzymany, przez co aktualne procesy i systemy wsparcia młodzieży będą kontynuowane. W szkołach objętych programem zostaną wznowione działania w postaci warsztatów antydyskryminacyjnych, systemów wsparcia młodzieży z grup marginalizowanych. W ramach działań projektowych społeczności otrzymają wiedzę i narzędzia niezbędne do rozwinięcia tych systemów i wypracowania nowych strategii. Dzięki temu młodzież oraz społeczność nauczycielska otrzyma wsparcie, co zniweluje ich lęk, strach i niepewność oraz bezpośrednio przełoży się na ich dobrostan, jakość pracy i nauki. Wszystkie społeczności zostaną również objęte wsparciem psychologicznym, które znacznie zmniejszy ryzyko kryzysów psychicznych.

Będzie można to zaobserwować po spadku częstotliwości zgłaszania trudności personalnych, obniżonego nastroju i dobrostanu osób uczniowskich do nauczycieli. Opisywana zmiana będzie miała również wymiar długoterminowy. Interwencja w tej sytuacji pozwoli społecznościom wypracować strategie reakcji oraz wyposaży ich w nowe zasoby wiedzy, które mogą wesprzeć ich w obliczu podobnych kryzysów w przyszłości. Na podstawie indywidulnego wsparcia psychologicznego i prawnego każda społeczność będzie miała szansę wypracować indywidualne systemy reakcji oraz wsparcia osób uczniowskich oraz nauczycielskich. Wreszcie, zwiększy się także świadomość związana z trudnościami prawnymi, z jakimi mierzą się osoby transpłciowe w polskiej szkole oraz świadomość praw tej grupy. Projekt przyczyni się także do zwiększenia roli Karty Praw Podstawowych UE przy debacie o prawach osób LGBTQ+ w polskiej szkole oraz przekładania wartości europejskich na funkcjonowanie lokalnych społeczności szkolnych. Będzie to można zaobserwować w efektach promocji i upowszechniania rezultatów projektu w grupie docelowej korzystającej z poradnika. Co ważne, sam poradnik przedstawi sytuację społeczności szkolnej na dokładnie omówionych przypadkach, przez co więcej osób będzie mogło utożsamić się z jego efektami.

Działania poprzedzające start głównej części projektu

Dzięki procesowi badania potrzeb i dopasowywania do nich adekwatnych reakcji zostaną zdobyte informacje, rozwiązania, a nawet programy wsparcia, które można wykorzystać w przyszłości w obliczu podobnych kryzysów. Dzięki temu reakcja na zdarzenia kryzysowe może być szybsza i bardziej sprecyzowana, co jest kluczowe w pracy interwencyjnej.

Stworzony poradnik dotyczący praw osób transpłciowych stanie się ważnym zasobem oraz narzędziem używanym w procesie dalszych działań fundacji. Poszerzy się także wykorzystywanie i powoływanie się na Kartę Praw Podstawowych w działaniach na rzecz grup mniejszościowych. Dzięki poradnikowi działania będą mogły być zarówno rozszerzone na koleją z grup marginalizowanych, jak i bardziej sprecyzowane poprzez istnienie specjalistycznego narzędzia skierowanego na potrzeby wąskiej grupy.

Seria postów, które powstaną na Instagramie będzie pełnić funkcję stale dostępnej bazy informacyjnej dla młodych osób, które szukają wsparcia merytorycznego. Będzie się znajdowała w przestrzeni, która jest dla nich łatwo dostępna i otwarta. Forma webinarium online zostanie zmodyfikowana tak, by promować interaktywność i otwartość.

Spotkania w przestrzeni internetowej będą realizowane w nowej formule, która zapewni lepszy przepływ komunikacji i informacji oraz będzie lepiej trafiać do osób ze społeczności szkolnych. Rezultaty pracy organizacji będą rozpowszechniane poprzez social media, ponieważ poprzez badanie naszej grupy docelowej wiemy, że to właśnie ten kanał komunikacji jest najbardziej efektywny we współpracy z młodzieżą.

Projekt będzie realizowany przez zespół Fundacji GrowSPACE oraz przestawicieli Fundacji na Rzecz Praw Ucznia.  https://prawaucznia.pl/

Całe działanie zakłada 4 podstawowe etapy realizacji i osiągnięcia poszczególnych celów zawartych w projekcie. Celem ogólnym jest zapewnienie niezbędnego wsparcia młodzieży i szkołom dotkniętym przez kontrole kuratoriów oświaty po Tęczowym Piątku. Wyróżnia się także 3 cele szczegółowe, tj.:

(1)   zapewnienie narzędzi informacyjnych na temat praw osób LGBTQ+, co pozwoli skutecznie przeciwdziałać skutkom kontroli,

(2)   natychmiastowa ochrona zdrowia psychicznego osób podejmujących inicjatywy wokół Tęczowego Piątku oraz inne równościowe przedsięwzięcia, a także

(3)   uchronienie kolejnych szkół i społeczności przed podobnymi sytuacjami. Przyjęte zostały odpowiednie metody działania dla każdego celu szczegółowego, które są bezpośrednio odzwierciedlone w harmonogramie wykonania projektu.

Zapraszamy do współpracy!