Prawa osób uczniowskich

"Macie więcej praw niż jest Wam mówione". Osobo uczniowska! Pamiętaj, że bez względu na wiek, a może nawet właśnie ze względu na wiek, masz długą listę praw, o których często nie wiesz lub nie korzystasz z nich, kiedy Twoje bezpieczeństwo psychologiczne czy fizyczne jest zagrożone. Zapoznaj się z nimi!

Źródła praw człowieka, dziecka i ucznia.

Nie musisz znać paragrafów, ale znaj akty prawne, które są źródłem Twoich praw. Wśród nich przede wszystkim:

•        Konstytucja RP

•        Prawo oświatowe

•        Karta nauczyciela

•        Kodeks cywilny i karny

•        Akty prawa międzynarodowego

Interesuje Cię ten temat? Chcesz wiedzeć więcej?

Zapoznaj się z zapisem rozmowy pt. "Prawa osoby uczniowskiej" z Robertem Lisiewiczem, prawnikiem, aplikantem adwokackim.

W Polsce prawa uczniów są szczegółowo uregulowane w różnych aktach prawnych, głównie w Ustawie o systemie oświaty oraz w rozporządzeniach Ministerstwa Edukacji Narodowej, które określają prawa i obowiązki uczniów szkół różnego typu. o podstawowych praw uczniów należą:

•        Prawo do bezpieczeństwa: Uczniowie mają prawo do bezpieczeństwa w czasie zajęć i  poza nią.

•        Prawo do szacunku: Uczniowie mają prawo być traktowani z szacunkiem przez nauczycieli, personel szkolny oraz innych uczniów, co obejmuje ochronę przed dyskryminacją i przemocą.

•        Prawo do wyrażania opinii: Uczniowie mają prawo wyrażać swoje opinie na temat spraw związanych z funkcjonowaniem szkoły, w szczególności poprzez samorząd uczniowski, który jest obowiązkowym organem.

•        Prawo do prywatności: Uczniowie mają prawo do ochrony danych i do poszanowania prywatności.

•        Prawo do poszanowania wolności sumienia i wyznania: W szkołach publicznych uczniowie mają prawo do poszanowania ich przekonań religijnych i światopoglądowych.

•        Prawo do indywidualnego traktowania: Uczniowie mają prawo do uwzględnienia ich indywidualnych potrzeb edukacyjnych, w tym potrzeb wynikających z niepełnosprawności.

•        Prawo do odwołania: W przypadku niezgody na decyzje dydaktyczne lub wychowawcze, uczniowie oraz ich prawni opiekunowie mają prawo do odwołania do odpowiednich instytucji.

Interesuje Cię ten temat? Chcesz wiedzeć więcej?

Zapoznaj się z zapisem rozmowy pt. "Prawa osoby uczniowskiej" z Robertem Lisiewiczem, prawnikiem, aplikantem adwokackim.

Dyskryminacja

O dyskryminacji uczniów w szkole możemy mówić w sytuacjach, kiedy uczniowie są traktowani gorzej lub są wykluczani na podstawie określonych cech osobistych, takich jak rasa, narodowość, pochodzenie etniczne, płeć, orientacja seksualna, niepełnosprawność, wyznanie, status społeczny, wygląd fizyczny, zdolności czy też jakiekolwiek inne czynniki, które mogą prowadzić do nierównego traktowania. Przykłady dyskryminacji w szkole obejmują:

•        Nierówne traktowanie w ocenianiu: Przyznawanie gorszych ocen lub lepszych ocen uczniom na podstawie ich pochodzenia, płci czy innych osobistych cech, a nie na podstawie rzeczywistej jakości ich pracy.

•        Stereotypizacja: Formułowanie założeń dotyczących zdolności uczniów na podstawie ich pochodzenia etnicznego, płci lub innych cech, co może wpływać na ich szanse edukacyjne i rozwój.

•        Wykluczenie z aktywności: Niezachęcanie lub niedopuszczanie uczniów do udziału w zajęciach pozalekcyjnych, sportowych, artystycznych lub innych aktywnościach szkolnych z powodu ich cech osobistych.

•        Nękanie i przemoc: Słowne lub fizyczne nękanie uczniów, które może mieć podłoże rasowe, etniczne, religijne, płciowe, związane z orientacją seksualną lub niepełnosprawnością.

•        Niewystarczające wsparcie dla uczniów z niepełnosprawnościami: Niezapewnienie odpowiednich zasobów, narzędzi edukacyjnych lub dostosowań, które umożliwiłyby uczniom z niepełnosprawnościami pełne uczestnictwo w życiu szkolnym.

•        Segregacja: Fizyczne lub społeczne oddzielanie uczniów na podstawie ich cech osobistych, co może prowadzić do stworzenia hierarchii i poczucia wykluczenia.

•        Język i komunikacja: Używanie języka, który wzmacnia stereotypy lub prowadzi do stygmatyzacji poszczególnych grup uczniów.

•        Dyskryminacja w szkole może mieć poważne konsekwencje dla rozwoju emocjonalnego, społecznego i edukacyjnego uczniów. Może prowadzić do pogorszenia wyników w nauce, obniżenia samooceny, izolacji społecznej, a nawet depresji. Instytucje edukacyjne mają obowiązek przeciwdziałać dyskryminacji i promować środowisko oparte na równości i szacunku dla wszystkich uczniów.

Łamienie prawa i odwołania

Uczniowie, którzy uważają, że ich prawa są łamane w szkole, mają kilka ścieżek, aby poszukać pomocy i odwołania. Oto główne kanały, przez które mogą dążyć do rozwiązania swoich problemów:

•        Nauczyciele i Wychowawcy: Pierwszym krokiem często jest rozmowa z nauczycielem lub wychowawcą klasy, aby spróbować rozwiązać problem bezpośrednio w szkole.

•        Dyrekcja szkoły: Jeśli rozmowa z nauczycielem lub wychowawcą nie przyniesie rezultatów, uczniowie mogą zwrócić się do dyrekcji szkoły (dyrektora lub wicedyrektora), przedstawiając swoje obawy i szukając wsparcia na wyższym szczeblu administracyjnym.

•        Pedagog szkolny lub psycholog: Wiele szkół posiada na swoim terenie pedagogów szkolnych lub psychologów, którzy mogą pomóc w rozwiązaniu problemów uczniów, w tym w kwestiach dyskryminacji czy nękania.

•        Samorząd Uczniowski: Uczniowie mogą również zwrócić się do samorządu uczniowskiego, który reprezentuje ich interesy i może podjąć działania w ich imieniu.

•        Kuratorium Oświaty: Jeżeli interwencja na poziomie szkoły nie przyniesie oczekiwanych rezultatów, uczniowie lub ich rodzice/opiekunowie prawni mogą zwrócić się do odpowiedniego Kuratorium Oświaty (inspektoratu oświaty), które ma za zadanie nadzorować szkoły i zapewniać przestrzeganie prawa oświatowego.

•        Rzecznik Praw Obywatelskich: W sprawach dotyczących naruszenia praw ucznia można zwrócić się do Rzecznika Praw Obywatelskich, który ma szerokie uprawnienia w zakresie ochrony praw i wolności obywatelskich.

•        Rzecznik Praw Dziecka: Instytucja ta szczególnie skupia się na ochronie praw i dobra dzieci. Uczniowie lub ich rodzice mogą zwrócić się z prośbą o interwencję, gdy uważają, że prawa dziecka są łamane.

•        Organizacje pozarządowe: Istnieje również wiele organizacji pozarządowych zajmujących się ochroną praw dziecka i młodzieży, które mogą oferować wsparcie prawne, doradztwo lub interwencję w przypadku naruszenia praw uczniów.

•        Adwokat lub doradca prawny: W szczególnie skomplikowanych lub poważnych przypadkach naruszenia praw ucznia, zasięgnięcie porady prawnej od specjalisty z zakresu prawa.

Prawa osób transpłciowych

W Polsce osoby transpłciowe mogą napotykać różnorodne wyzwania prawne i społeczne. Stan prawny i społeczny może się zmieniać, jednak do kwietnia 2023 roku osoby transpłciowe w Polsce borykały się z kilkoma istotnymi ograniczeniami praw i dostępu do pewnych usług.

Problemy dotyczą m in.:

•        procedury uzgodnienia płci (proces wymaga on orzeczenia sądowego o "niezgodności płci psychicznej z płcią biologiczną„),

•        ograniczonego dostępu do opieki zdrowotnej dostosowanej do potrzeb osób transpłciowych, w tym terapii hormonalnej i operacji uzgodnienia płci, jest ograniczony,

•        ochrony przed dyskryminacją (brakuje jasnych i konkretnych przepisów chroniących przed dyskryminacją na podstawie tożsamości płciowej),

•        edukacji (osoby transpłciowe mogą napotykać na brak zrozumienia i wsparcia w środowisku edukacyjnym, co obejmuje brak odpowiednich programów edukacyjnych na temat różnorodności płciowej i seksualnej, a także brak polityk przeciwdziałających nękania i dyskryminacji, przemoc i nękanie.

Brak wystarczających mechanizmów ochronnych i wsparcia dla ofiar stanowi poważne wyzwanie.

W Polsce osoby transpłciowe posiadają takie same prawa jak wszyscy obywatele, zgodnie z Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej, która gwarantuje równość wobec prawa i zakaz dyskryminacji. Jednakże, specyficzne kwestie dotyczące praw osób transpłciowych, takie jak ochrona przed dyskryminacją w relacjach ze służbą zdrowia czy pracodawcami, procedura zmiany oznaczenia płci w dokumentach, dostęp do opieki zdrowotnej związanej z tranzycją płciową czy ochrona przed dyskryminacją, są regulowane przez inne rozporoszone przepisy prawne zawarte w Kodeksach cywilnym, wykroczeń, pracy itp.  

Jeśli masz wątpliwości lub rzeczywisty problem zgłoś się do nas po pomoc!

Artykuł powstał na podstawie warsztatu przeprowadzonego przez Roberta Lisiewicza, prawnika, aplikanta adwokackiego.

Projekt realizowany z grantu programu Aktywni Obywatele – Fundusz Regionalny, finansowanego z Funduszy EOG.